Ենթաստամոքսագեղձի բարորակ ուռուցքները ծագում են գեղձի հասուն հյուսվածքից և հանդիպում են շատ հազվադեպ: Տարբերում են էպիթելային (ադենոմաներ, ցիստադենոմաներ), շարակցահյուսվածքային (ֆիբրոմա, լիպոմա), մկանային (լեյոմիոմա), անոթային (հեմագիոմաներ, լիմֆանգիոմաներ) և նևրոգեն (նևրինոմա, գանգլիոնևրոմա) ուռուցքներ: Լինում են նաև դիզօնտոգենետիկ ուռուցքներ կամ տերատոմաներ:
Բարորակ ուռուցքները կարող են տեղակայել գեղձի բոլոր հատվածներում, լինում են եզակի և բազմակի, հասնում են տարբեր չափսերի: Պաթոգնոմոնիկ ախտանշաններ չկան: Հիվանդները հաճախ գանգատվում են որովայնում բութ, ոչմշտական ցավերից, դիսպեպտիկ խանգարումներից, մեծ չափսերի դեպքում ուռուցքները կարող են շոշափվել: Ախտորոշման ժամանակ առավել տեղեկատվական են կոմպյուտերային տոմոգրաֆիայի տվյալները` հարթ եզրագծերվ գոյացություն ենթաստամոքսագեղձի հյուսվածքում:
Ենթաստամոքսագեղձի բարորակ ուռուցքներին են դասվում նաև կղզյակային ապարատի բջիջներից ծագող հորմոնակտիվ ուռուցքները: Բետաբջջային ադենոմաները (ինսուլինոմաները) արտազատում են ինսուլին և կլինիկորեն արտահայտվում են հիպոգլիկեմիայի սինդրոմով:
Բնորոշ է ախտանշանների եռյակը (Ուիպլի տրիադա)`
1. հիպոգլիկեմիայի ծանր նոպա, ընդհուպ մինչև կոմայի զարգացում` քաղցի կամ ֆիզիկական ծանրաբեռնման ֆոնի վրա,
2. արյան գլյուկոզայի խիստ իջեցում (0.5 գ/Լ-ից ցածր),
3. հիպոգլիկեմիայի բոլոր ախտանշանների անհետացում գլյուկոզայի ներերակային ներմուծումից հետո:
Ինսուլոմայի ախտորոշման հիմնական մեթոդը համարվում է սելեկտիվ ցելիակոգրաֆիան:
Բուժումը. վիրահատական` ադենոմայի հեռացում կապսուլայի հետ միասին; ենթաստամոքսագեղձի պոչի և մարմնի բազմակի ադենոմաների դեպքում, ինչպես նաև չարորակացման նշանների առկայության դեպքում կատարվում է գեղձի մասնահատում:
Ուլցերոգեն ադենոմայի (գաստրինոմայի) բջիջներն արտազատում են գաստրին, որը հորմոնալ ճանապարհով ներգործում է ստամոքսի լորձաթաղանթի գեղձերի վրա: Հիվանդների 60%-ի մոտ գաստրինոմաները կարող են լինել չարորակ և տալիս են մետաստազներ ռեգիոնար ավշահանգույցներում, լյարդում, թոքերում, որովայնամզում, մաշկում: Հիվանդների 50%-ի մոտ գաստրինոմաները համակցվում են ուրիշ ներզատիչ գեղձերի ադենոմատոզի հետ:
Zollinger-Ellison-ի սինդրոմը բնութագրվում է ախտանշանների տրիադայով`
2. վիրահատական բուժմամբ չապաքինվող, հաճախակի կրկնվող խոց` յուրահատուկ տեղակայմամբ (զստաղիքի վերին հատված, տասներկումատնյա աղիքի վայրէջ կամ ստորին հորիզոնական հատվածներ, երբեմն միաժամանակ նաև ստամոքսում)
3. ստամոքսային հիպերսեկրեցիա (օրեկան մի քանի լիտր)` ազատ աղաթթվի բարձր պարունակությամբ:
