Փսխումն իրենից ներկայացնում է բարդ ռեֆլեքսային գործողություն: Այն հաճախ օրգանիզմի պաշտպանահարմարվողական հակազդեցությունն է ստամոքսի լորձաթաղանթի գրգռմանը, որն առաջանում է օտար մարմինների, անորակ սննդի, թունավոր նյութերի ընդունումից: Փսխումն օգնում է օրգանիզմը ազատել վնասակար, իսկ երբեմն կյանքի համար վտանգավոր նյութերից:
Պատճառներ
Փսխումը պայմանավորված է երկարավուն ուղեղում գտնվող փսխման կենտրոնի գրգռմամբ: Այն կարող է տեղի ունենալ ստամոքսի գրգռման կամ հիվանդության, ինչպես նաև այլ ներքին օրգանների (ընդերային փսխում), կենտրոնական և ծայրամասային նյարդային համակարգի ախտահարման հետևանքով: Հայտնի է նաև արյունածնաթունային փսխում և հղի կանանց փսխում: Փսխում կարող է առաջանալ նաև ստամոքսի վրա ռեֆլեքսային ազդեցության հետևանքով, որը տեղի է ունենում սրտի, լեղապարկի, որդանման ելունի, երիկամների և այլ օրգանների ախտահարման դեպքերում: Այն նաև գլխուղեղի և ուղեղապատյանների բորբոքումների, գլխուղեղի ուռուցքների և վնասվածքների, գլխուղեղային արյան շրջանառության խանգարման ախտանշան է: Երբեմն էլ առաջանում է հուզական խանգարումների հետևանքով` արյուն կամ փսխային զանգվածներ տեսնելիս, որոշ սննդամթերքներից տհաճություն զգալիս: Հղի կանանց փսխումը առավել հաճախ հղիության տոքսիկոզների ախտանշան է:
Պաթոգենեզ
Փսխման ժամանակ ստամոքսի պարունակությունն ակամա դուրս է շպրտվում բերանից: Ստամոքսի որոշ հիվանդությունների (օրինակ` խոցային հիվանդություն, ստամոքսաբորբ) ժամանակ, որպես կանոն, փսխմանը նախորդում է սրտխառնոցը: Փսխումից հետո հիվանդը սովորաբար թեթևություն է զգում:
Բուժում
Խիստ կարևոր է փսխման ժամանակ հիվանդի (հատկապես ծանր և անգիտակից վիճակում գտնվող) ճիշտ խնամքը, քանի որ այդ դեպքում փսխային զանգվածը կարող է թափանցել շնչուղիներ և առաջացնել թոքաբորբ, իսկ երբեմն` շնչահեղձություն: Փսխման ժամանակ հիվանդին պետք է նստեցնել կամ կողքի պառկեցնել` գլուխը դեպի ցած, իսկ եթե պառկած է շրջել որովայնի վրա և գլուխը դարձյալ դեպի ցած: Փսխումից հետո հիվանդին պետք է ջուր տալ` բերանը ողողելու համար (ծանր վիճակում բերանի խոռոչը մաքրել խոնավ բամբակով): Փսխման զանգվածում արյան առկայության դեպքում որովայնի շրջանին սառույց դնել, հանգիստ պառկեցնել և շտապ բժշկական օգնություն կանչել: Եթե փսխումը կապված է սննդի կամ դեղորայքի ընդունման հետ, ապա դրանց հետագա օգտագործումը դադարեցնել: Երեխաների փսխման բոլոր դեպքերում անհապաղ դիմել բժշկի: Միայն բժշկական հետազոտությամբ կարելի է պարզել պատճառը և ստանալ անհրաժեշտ բուժում:
